Бүгінде банктер мен МҚҰ-лар 700 мыңнан астам адамның борышын реттеп, кешірді.
Бірқатар сарапшы "қазақстандықтардың шектен тыс қарызға батқанын" аңызға теңейді. Осы ұстанымдағы Desht ITG мониторинг тобының сарапшылары тіпті осы мәселелерді қаузаған әріптестерін "дүрбелеңшіл истерик" деп атады.
"Біз соңғы 7 бойы сарапшылардың ұдайы истериясына куә болып келеміз, олар қарыз алғандардың көпшілігі күнін күнге әзер жалғайтын ауыр күйге түскенін алға тартады. Осыны сылтау етіп, кедейшілікпен, жұмыссыздықпен күреске бағытталған қаптаған мемлекеттік бастама іске қосылды. Олардың ақырғы бенефициарлары — делдалдар, бағдарламаларды әзірлеушілер мен жүзеге асырушылар. Осыны сылтау етіп, мемлекеттік реттеу де бой бермей кетті: меморгандар бизнеске қысым жасап, бәсекелестерді жоюға арналған жаңа құралдарға қол жеткізді. Осы мәселені көтеріп, қаншама адам медиалық танымалдылыққа ие болды, халықтың махаббатына шомылуда. Мысалы, таяуда, Астанада болған банкті басып алу оқиғасы қазақстандықтардың жаппай борышқа батқанын мәселе етіп көтеруге кезекті рет тамыздық болды. Банктерден сыйақы ставкасын төмендету талабы естілді", – деді Desht ITG тобының сарапшылары.
Олардың байламынша, проблема ауқымы негізсіз ұлғайтылып, көпіртіп көрсетілген. Дәлелі қандай?
"1,5 трлн теңге кредиттің өтеу мерзімі өтіп кеткен, бұл қорқынышты естіледі. Бірақ халықтың табатын ақшалай табысы — жылына 40 триллион теңге. Соның 3,8%-ы — көп пе, әлде басқарылатын тәуекел ме? 1,4 млн адам өз кредиті бойынша төлем енгізуді тоқтатқан. Бұл да үрей туғызады. Бірақ Қазақстанда ересек тұрғындардың саны 13 миллион. Әрбір 10 адамның біреуі — бұл көп пе, әлде басқарылатын тәуекел ме? Жеке тұлғаның банкроттығына жүгінгендер өтінішінің қанағаттандырылмау себептеріне терең бойламаймыз. Алайда бүгінге дейін небары 57 мың өтініш түскен. Бұл мерзімі өтіп кеткен кредиттері барлардың 4%. Елдегі ересек адамдардың 0,4%", – деген жазбаша түсініктеме берді топ экономистері.
Өз тарапымыздан қосарымыз: әрине, біріншіден, олардың осы мәселенің саяси астарын ескермей отырғаны байқалады. Екіншіден, саясаттануда "үнсіз көпшілік" (silent majority) деген ұғым бар. Олар "сен тимесең мен тимен" деп бәріне үнсіз көнеді. 20 миллионға жуықтаған халқымыздың басым көпшілігін де солар құрайды. Сонымен бірге оған қарама-қарсы "зор дауысты азшылық" (vocal minority) бар. Әлеуметтік желілерді немесе арыз қалдыруға болатын алаңдарды да солар толтырады.
Оның үстіне саны жөнінен көп әрі сомасы жөнінен бірнеше триллиондық қарызға батқан, тығырықтан шығар жол таппай, өмірден түңілген адамдар бәріне дайын болуы мүмкін. 2021 жылы алматылық Игорь Дужнов бес адамды атып тастағаны ел есінде. Жалпы санға шаққанда өз кредитін төлеуді тоқтатқан 1,4 млн адам көп те емес шығар. Бірақ 2022 жылғы қанды қаңтар кезінде небары 20 мың адам Алматының астаң-кестеңін шығарды емес пе?
Қалай болғанда, Үкімет халықтың шектен тыс кредиттелуі құбылысымен күресті тыймады, керісінше оны алда қарқынды түрде жалғастырмақ.
Comments